Niniejszy artykuł dotyczy możliwości wykorzystania metody eye tracking do badań nad historyczną przestrzenią architektoniczną w kontekście jej postrzegania przez użytkowników na przykładzie Rabki-Zdroju. Uzdrowisko to jest położone w malowniczej okolicy Kotliny Rabczańskiej, u ujścia Poniczanki i Słonki do Raby. Zanim Rabka stała się uzdrowiskiem, była niewielką wsią należącą do klasztoru cystersów ze Szczyrzyca. Później jej losy związane były ze znakomitymi polskimi rodami: Jordanami, Przyłęckimi, Zebrzydowskimi, Komorowskimi czy Wielopolskimi. Przełom w dziejach Rabki nastąpił w 1864 roku, kiedy to z inicjatywy Komisji Balneologicznej utworzonej przy Towarzystwie Naukowym Krakowskim oraz ówczesnego dziedzica Rabki Juliana Zubrzyckiego otwarto tutaj uzdrowisko, którego funkcjonowanie oparte było na znanych od średniowiecza źródłach solanki jodowobromowej. W 2. połowie XIX i na początku wieku XX Rabka prężnie się rozwijała, nie tylko w zakresie lecznictwa, ale także w sferze budownictwa uzdrowiskowego. Architektura uzdrowiskowa, która wówczas powstała, wzorowana była podobnych obiektach budowanych ówcześnie w niemieckich, szwajcarskich i austriackich miejscowościach letniskowych. Niestety rabczańskie wille związane z funkcjonowaniem uzdrowiska w wieku XIX oraz na początku XX wieku zachowały się do dzisiaj jedynie w nikłym procencie. Zastanawiające jest to, że proces ich destrukcji został gwałtownie przyspieszony w ciągu ostatnich 30–40 lat. Autorzy niniejszej pracy, na przykładzie krajobrazu kulturowego Rabki-Zdroju, postanowili przeprowadzić badania metodą eye tracking związane z postrzeganiem przez ludzi architektury oraz przestrzeni o wartościach zabytkowych. Mają nadzieję, że wyniki badań pomogą w odpowiedzi na pytanie, dlaczego społeczności lokalne nie dbają odpowiednio o swoje dziedzictwo.
This article presents possibilities of using the eye tracking method for research on the historic architectonic space in the context of its perception by users, on the example of Rabka-Zdrój. This health resort is located in the picturesque Raba Valley, at the spot where the Poniczanka and Słonka rivers join the Raba. Before Rabka became a spa, it was a small village that belonged to the Cistercian abbey in Szczyrzyc. Later, its history was connected to eminent Polish families: the Jordans, the Przyłęckis, the Zebrzydowskis, the Komorowskis or the Wielopolskis. The turning point in the history of Rabka came in 1864 when, on the initiative of the Balneology Committee established by the Krakow Scientific Society and the then owner of Rabka, Julian Zubrzycki, a health resort was opened here, the functioning of which was based on the springs of iodine-bromine brine known since the medieval period. In the 2nd half of the 19th and at the beginning of the 20th century, Rabka developed rapidly both in the area of health care, and in the sphere of health resort construction. Spa architecture which was created then was modelled on similar objects built at that time in German, Swiss and Austrian holiday resorts. Unfortunately, only a minute percentage of villas in Rabka, associated with the functioning of the health resort during the 19th and at the beginning of the 20th century, have been preserved till the present day. It is surprising that the process of their destruction accelerated rapidly within the last 30/40 years. The authors of this work, on the example of the cultural landscape of Rabka-Zdrój, decided to carry out research using the eye tracking method, relating to people’s perception of architecture and space representing historic values. They hope that the research results will help to answer the question why local communities do not take suitable care of their own heritage.
