Wielofunkcyjne zastosowanie szkła w malarstwie Rafaela Santi
Wariant tytułu
Multifunctional use of glass in Raphael Santi’s paintings
Autor
Nawrocki, Łukasz
Opublikowane w
Wiadomości Konserwatorskie
Numeracja
nr 61
Strony
145-157
Data wydania
2020
Miejsce wydania
Warszawa
Wydawca
Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Język
polski
angielski
ISSN
0860-2395
eISSN
2544-8870
DOI
10.48234/WK61SANTI
Słowa kluczowe
Rafael Santi, sykatywa, szkło wapienno-sodowe, szkło ołowiowe, wielofunkcyjna rola szkła, właściwości laserunkowe, czas schnięcia farb, dawne traktaty i manuskrypty
Raphael Santi, siccative, soda-lime glass, lead glass, the multifunctional role of glass, glazing properties, paint drying time, old treaties and manuscripts
Abstrakt
Od pierwszej połowy XV wieku dawne źródła pisane wspominają o dodawaniu sproszkowanego szkła do farb i pigmentów z dwóch powodów. Pierwszy miał na uwadze przyspieszenie procesu schnięcia wolnoschnących czerwieni organicznych, drugi ułatwiał rozcieranie opornego aurypigmentu. Przeprowadzone badania analityczne obrazów Rafaela Santi wykazały, że sproszkowane szkło występuje z wyjątkowo szeroką gamą farb olejnych. Odkrycia w tym zakresie stały się powodem do przeprowadzenia szczegółowych badań technologicznych wyjaśniających celowość takiego postępowania. Do 10 farb olejnych stosowanych przez Rafaela dodano w trzech różnych proporcjach sproszkowane bezbarwne szkło ołowiowe celem sprawdzenia, w jaki sposób jego obecność wpływa na właściwości poszczególnych farb. Badania wykazały, że dodatek sproszkowanego szkła pełnił − w zależności od rodzaju pigmentu − wiele funkcji. W przypadku farb wolnoschnących dodatek szkła skrócił czas ich schnięcia nawet kilkukrotnie, stając się jednocześnie bezbarwnym wypełniaczem. Dodatek szkła wydłużył natomiast czas schnięcia farb ołowiowych, co stanowi nowe spostrzeżenie w tym zakresie. Farbom silnie kryjącym szklany proszek nadał właściwości laserunkowe. Wyjaśniono również, że preparowanie szkła razem z wodą przyspiesza proces jego rozdrabniania.
From the first half of the fifteenth century, old written sources mention two reasons for the addition of soda-lime glass to paints and pigments. The first was to speed up the drying process of slow-drying organic reds, the second facilitated the grinding of resistant orpiment. Analytical studies of Raphael Santi’s paintings have shown that soda-lime glass has been detected in a wide range of oil paints. Discoveries in this area have spurred detailed technological research explaining the advisability of such proceedings. As part of the research, colorless powdered leaded glass was added in three different proportions to ten oil paints used by Raphael to check how its presence affects the properties of individual paints. The tests showed that the addition of colorless powdered glass had many functions, depending on the type of pigment. For slow-drying paints, the addition of glass shortened their drying time even severalfold, becoming a colorless filler at the same time. The addition of glass, however, extended the drying time of lead paints, which is a new insight on this topic. In addition, opaque paints became translucent with the addition of powdered glass. Another new insight was the observation that the preparation of glass together with water speeds up the process of its grinding.
