Zamek w Pilicy to największe założenie rezydencjonalno-obronne Szlaku Orlich Gniazd. Jednocześnie jedno z najbardziej nieznanych – w publikacjach najwyżej wzmiankowane. W pracy tej przedstawiane są po raz pierwszy wyniki prowadzonych przez autora w latach 1986-90 kompleksowych badań zamku, w zakresie dotyczącym początkowych faz rozwoju rezydencji. Przedstawiono je na szerokim tle ewolucji polskiej architektury rezydencjonalno-obronnej w 1 połowie XVII w.
Budowę pałacu w Pilicy rozpoczął ok. 1610 r. Wojciech Padniewski. Rezydencję tworzyły dwa symetryczne budynki, wydzielające wewnętrzny dziedziniec, połączone naprzeciw bramy węższym traktem, może z loggią widokową. Niedokończoną rezydencję kupił w 1613 r. książę Jerzy Zbaraski. Nowy właściciel przebudował ją całkowicie, tworząc dzieło wyjątkowe w skali Rzeczypospolitej. W miejscu dawnego dziedzińca powstały na obu kondygnacjach olbrzymie, trzynawowe sale. Od ogrodu, na całą szerokość elewacji, wprowadzono wielką, dwukondygnacyjną loggię arkadową. Wokół rezydencji założono fortyfikacje bastionowe, otaczające również obszerny ogród włoski.
Zamek księcia Jerzego Zbaraskiego był największym obiektem tego typu, wzniesionym w pierwszej połowie XVII w. Wskutek śmierci właściciela w 1631 r. pozostał niewykończony. Budowę pałacu i fortyfikacji dokończył po 1632 r. Stanisław Warszycki. Radykalna przebudowa założenia z drugiej połowy XIX w. zatarła całkowicie pierwotny jego wygląd.
Pilica Castle in comparison with Polish residential and defence architecture of the first half of the 17th century.
Pilica Castle is the largest residential and defence complex of the Trail of the Eagles' Nests. However, it is one of the less known. In most publications it is usually only mentioned. In this presentation there are published for the first time results of the comprehensive research project conducted in 1986-90 by the author, involving early phase of development of the residence. It is presented in the wide context of the evolution of Polish residential and defence architecture of the first half of the 17th century.
The construction of the Pilica Castle was started around 1610 by Wojciech Padniewski. The residence consisted of two symmetrical buildings along two sides of a courtyard joined together, opposite the gate, by a narrow passageway, possibly including an loggia. In 1613 unfinished residence was purchased by Prince Jerzy Zbaraski. The new owner reconstructed it completely, creating a unique work in the whole Commonwealth. On both storeys huge, triple-nave halls erected in place of former courtyard. A huge, two-storey high, arcaded loggia made up the facade facing the garden. The residence was enclosed by a set of bastioned fortifications, surrounding also the garden.
The castle of Prince Jerzy Zbaraski was the largest object of this kind, constructed in the first half of the 17th century. As a result of death of the owner in 1631, the project was left unfinished. The construction of the palace and fortifications was completed after 1632 by Stanisław Warszycki. A radical reconstruction of the complex in the second half of the 19th century erased completely its previous form.
