cmentarze, tereny pocmentarne, krajobraz kulturowy, parki, Szczecin
cemeteries, former burial grounds, cultural landscape, parks, Szczecin
Rozprawa naukowa podejmuje kwestie znaczenia kulturowo-społecznego oraz przyrodniczo-ekologicznego cmentarzy oraz terenów pocmentarnych w Szczecinie. Badania wykazały istnienie 91 historycznych cmentarzy, które stanowią bardzo zróżnicowaną wewnętrznie grupę obiektów m.in. pod względem czasu powstania, powierzchni, lokalizacji, stanu zachowania, udziału zieleni wysokiej itd. Prześledzono przebieg przeobrażeń, jakim ulegały cmentarze wraz z poszczególnymi komponentami, w czasie użytkowania nekropolii oraz po jej zamknięciu. Opracowano klasyfikację terenów pocmentarnych ze względu na stopień przeobrażeń krajobrazu oraz stan zachowania charakterystycznych dla cmentarzy komponentów. Wskazano na istnienie parków pocmentarnych w mieście, które stanowią specyficzną grupę terenów pocmentarnych o dużym znaczeniu dla mieszkańców, w tym również wypoczynkowo-rekreacyjnym. Wśród użytkowników parków pocmentarnych przeprowadzono sondaż dotyczący świadomości istnienia trenów pocmentarnych w mieście, stosunku do tych terenów oraz proponowanego sposobu ich utrzymania i zagospodarowania. Wykonane analizy pozwoliły na określenie oraz ocenę potencjału kulturowego i przyrodniczego cmentarzy i terenów cmentarzy w Szczecinie. W zakończeniu dysertacji, na przykładzie wybranych obiektów, wskazano proponowane kierunki działań, mających na celu ochronę istniejących wartości i walorów oraz zaprezentowano przykładowe sposoby zagospodarowania terenów parków i zieleńców pocmentarnych.
The following dissertation concerns the socio-cultural and natural importance of the cemeteries and former burial grounds of Szczecin. The research has shown that there are 91 historical cemeteries existing, and that they constitute a highly diverse group of objects, in terms of the time of their establishment, area, location, preserved condition or the percentage of tall greenery etc. Also, the process of changing that the cemeteries with their particular components have undergone has been investigated, both in the time they were still in use and after their closure. Due to the extent of landscape changes as well as the preserved condition of the components typical for cemeteries, a former burial ground classification has been proposed. A specific group of former burial grounds has been described, namely the post- cemetery parks, together with their significance to the city inhabitants to whom they constitute leisure areas. Moreover, a survey concerning the awareness of former burial grounds existing and the attitude of Szczecin's citizens towards these areas as well as the preferred way of their maintenance has been carried out. The analyses enabled an assessment of the cemetries' cultural and natural potential in the city of Szczecin. In the conclusion of this dissertation, on the basis of chosen objects, a number of ways to preserve their beauty and value have been proposed, together with the possible means of parks and post cemetery greeneries maintenance.
