Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest określenie w jakim zakresie i z jakich kierunków wzorce antyczne docierały na terytorium Polski wczesnopiastowskiej, oraz w jaki sposób aplikowane były w budownictwie i architekturze wczesnośredniowiecznej, szczególnie w zakresie rozwiązań stylistyczno-formalnych i funkcjonalno-przestrzennych, a także udokumentowanie, usystematyzowanie i poszerzenie wiedzy dotyczącej zjawiska recepcji tych wzorców i utrwalenia tradycji antycznej. Praca oparta została na wynikach najnowszych badań archeologiczno-architektonicznych, które były możliwe dzięki powołaniu na przełomie tysiącleci dwóch wielkich programów badawczych przeprowadzonych pod hasłami: "Tysiąclecia Zjazdu Gnieźnieńskiego" oraz "Polska na przełomie Pierwszego i Drugiego Tysiąclecia". Umożliwiły one z jednej strony odsłonięcie wielu nie przebadanych wcześniej obiektów architektonicznych o często niespotykanych wcześniej na naszych ziemiach rozwiązaniach stylistyczno-formalnych, następnie kontynuację badań już trwających, oraz weryfikację spornych pod względem naukowym stanowisk, i związanych z nimi interpretacji. Wczesne średniowiecze wbrew pokutującej wciąż jeszcze opinii, również w środowiskach naukowych, nie zerwało z tradycją antyczną, wprost przeciwnie w sposób świadomy i celowy czerpało z największych osiągnięć Cesarstwa Rzymskiego, także w dziedzinie architektury i sztuki, przejmując wzorce dotyczące wypracowanych przez stulecia form obiektów, stylów, ornamentyki, konstrukcji, technik i technologii. Architektura wczesnośredniowieczna Polski pierwszych Piastów, podobnie jak całą ówczesna sztuka europejska nie jest jednorodna. W świetle najnowszych badań, okazuje się być bogata w rozwiązania o dużo bardziej skomplikowanym układzie przestrzennym, niż dotychczas sądzono (Rotunda NMP na Wawelu, Rotunda św. Mikołaja w Przemyślu, kaplica pałacowa na zamku w Przemyślu, tetrakonchos w Zawichoście), co zbliża ją do podobnych rozwiązań architektonicznych, głównie z obszaru Cesarstwa Niemieckiego. Równocześnie pod względem stylistyczno-formalnym czerpie inspiracje z obszarów bezpośrednio związanych ze spuścizną antyku, jak północna Italia czy Cesarstwo Bizantyńskie. Niejednokrotnie jednak stosuje rozwiązania nietypowe i oryginalne (kościół w Gieczu, tzw. "kościół B" na Wawelu), sięgając czasami w sposób bezpośredni po wzorce antyczne (palatium wawelskie) bez pomocy pośredników, czy wręcz łącząc różne nurty w jedną myśl architektoniczną (rotunda NMP na Wawelu). Należy mieć nadzieję, iż kontynuowane prace archeologiczne w ramach wspomnianych powyżej programów badawczych przyniosą nowe, zaskakujące odkrycia, wzbogacające nas o wciąż jeszcze szczupłą, jak się okazuje wiedzę, dotyczącą architektury wczesnopiastowskiej i jej związków z przyjętą i zaadoptowaną przez naszych poprzedników tradycją antyczną.
