Praca poświęcona jest analizie wpływu czynników subiektywnych na ocenię wartości artystycznych zabytków Krakowa w procesie ich ochrony na wybranych przykładach w pierwszym dwudziestopięcioleciu od zakończenia II Wojny Światowej. Konserwacja zabytków jako proces twórczy pozostaje pod bezpośrednim wpływem czasu i miejsca tworzenia. Dlatego dynamiczne transformacje ustrojowe w Polsce w pierwszej połowie XX wieku i nastroje społeczne będące następstwem tych przemian oraz dodatkowo traumatyczne doświadczenia dziejowe narodu polskiego związane z okresem zaborów i późniejszych wojen, stały się po 1945 roku tłem dla podejmowanych interwencji konserwatorskich. Uwarunkowania te w szczęśliwie ocalałym działania militarne ostatniej wojny Krakowie, miały szczególny wpływ na metody interpretacji estetyki architektonicznego dziedzictwa kulturowego. Wynikało to z postępującej po wojnie ideologizacji życia społecznego i hermetyzacji geopolitycznej kraju, przez co konserwatorzy zostali pozbawieni możliwości konfrontacji swoich metod pracy z ogólnoświatowymi tendencjami. W związku z powyższym rekonstrukcyjna reakcja konserwatorska na zniszczenia wojenne licznych ośrodków staromiejskich w Polsce, przenikała pod różnymi postaciami do praktyki konserwatorskich ocalałych wojnę miast-otwierając tym samym możliwość do ponownej często tendencyjnej weryfikacji wartości artystycznych zabytku w oparciu o interpretacje jego estetyki jako symbolu czasów, w których powstała i tego w jaki sposób te czasy zapisały się na kartach historii Polski i Krakowa. W związku z powyższy praca przybliża najistotniejsze wydarzenia związane z historią ochrony zabytków Krakowa od 1850 roku, aż do zakończenia II Wojny Światowej oraz okoliczności związane z wpływem transformacji ustrojowej po 1945 roku na proces ochrony zabytków jako tło społeczno-polityczne do analizy konkretnych krakowskich realizacji konserwatorskich w latach 1945-1970.
W zasadniczej części opracowania zostały chronologicznie zestawione i przeanalizowane wydarzenia, w których konserwatorzy podejmowali się próby interpretacji estetyki zabytków przy uwzględnieniu: czynników trafiających na podatny po wojnie grunt antyniemieckich nastrojów społecznych, kolejno wpisujących się w założenia promowanej po wojnie ideologii politycznej oraz znaczenia sukcesów konserwatorskich dla władzy ludowej do promowania socjalistycznych idei. W toku dowodzenia słuszności postawionej w pracy tezy, został scharakteryzowany proces ewolucji konserwatorskich metod interpretacji wartości zabytków Krakowa w procesie ich ochrony z uwzględnieniem znaczenia wpływu czynników subiektywnych, które jak wykazano miały istotny udział w ocenę wartości artystycznych zabytku, a co za tym idzie metod sprawowania nad nim opieki.
The dissertation is devoted to the analysis of the influence of subjective factors on the assessment of the artistic values of Kraków’s landmarked buildings in the process of their protection on selected examples in the first twenty-five years since the end of World War II.The restoration of landmarked buildings as a creative process is directly influenced by the time and place of their construction. Therefore, the dynamic political transformations in Poland in the first half of the 20ᵗʰ Indeksy dolne i górne Unicode - https://pl.xcv.wiki/wiki/Unicode_subscripts_and_superscripts Indeksy dolne i górne Unicode - https://pl.xcv.wiki/wiki/Unicode_subscripts_and_superscripts century and the social sentiment resulting from those transformations, as well as the traumatic historical experience of the Polish nation related to the period of partitions and subsequent wars became the background for the restoration interventions after 1945. These circumstances had a particular impact on methods of interpreting the aesthetics of the architectural cultural heritage in Kraków that luckily survived military operations of the last war. Thiswas due to the post-war ideologisation of social life and the geopolitical isolation of Poland, which deprived conservators of the opportunity to confront their working methods with global trends. For the above reasons, the conservators’ response to the wartime destruction of numerous old town centres in Poland found their way to the restoration practice applied in towns and cities that had not been destroyed during the war in various forms –thus opening up the possibility of (oftentimes biased) reassessment of the artistic values of a landmarked building based on interpretations of its aesthetics as a symbol of the times in which it was constructed and of how these times went down in the history of Poland and Kraków.Given the above, the dissertation presents the most important events related to the history of the restoration of the landmarked buildings in Kraków since 1850 until the end of World War II and the circumstances related to the impact of the political transformation after 1945 on the process of restoration of landmarked buildings as a socio-political background for the analysis of specific restoration projects in Kraków in the years 1945-1970. In the main part of the dissertation, I juxtaposed chronologically and analysed the events in which the conservators attempted to interpret the aesthetics of the landmarked buildings with consideration of the factors conducive to anti-German sentiment after the war, which were successively part of the assumptions of the political ideology promoted after the war and the significance of restoration successes for the people’s power to promote socialist ideas.In the course of backing up the thesis put forward in the dissertation, the process of evolution of restoration methods of interpreting the value ofKraków’s landmarked buildings in the process of their protection was characterized, taking into account the importance of the impact of subjective factors, which, as it was shown, had a significant share in the assessment of the artistic values of a landmarked building, and thus the methods of protecting it.
