rewitalizacja, przestrzeń publiczna, małe miasto, rynek, plac miejski
revitalization, public space, town, market square, town square
Współcześnie, rola rynków, zwłaszcza w odniesieniu do małych miast jest szczególnie istotna. Te miejsca są elementami krystalizującymi ich układy przestrzenne. Najczęściej, zwłaszcza w ośrodkach najmniejszych, to właśnie one stanowią centrum usługowe, główne przestrzenie publiczne i jedyne place miejskie.
W ostatnich dwudziestu latach, w wielu małych miastach podejmowano liczne interwencje inwestycyjne dotyczące podniesienia atrakcyjności rynków nazywane rewitalizacją, choć często były to przebudowy czy modernizacje. Niejednokrotnie miały one charakter punktowy, co nie sprzyjało porządkowaniu i uatrakcyjnianiu centralnych obszarów miast, czasami powodując dodatkowy chaos i nieład.
Celem pracy jest określenie kanonu praktyk rewitalizacyjnych warunkujących podniesienie atrakcyjności funkcjonalnej i estetyki historycznych rynków w małych miastach.
Przystąpienie do badań szczegółowych polskich przykładów poprzedziły studia literatury oraz analizy materiałów planistycznych dotyczących poszczególnych miast, a także zróżnicowany zakres analiz i badań terenowych. Analizy szczegółowe wykonano dla grupy pięciu miast liczących mniej niż 20 tys. mieszkańców, położonych w południowej części kraju, w województwie świętokrzyskim. Zostały one wybrane na podstawie określonych w pracy kryteriów.
Działania rewitalizacyjne, remontowe i związane z przebudową prowadzone w głównych przestrzeniach publicznych małych polskich miast, oddziałują w różnym stopniu na całe ośrodki. Niezależnie od ich formy, wyboru i sposobu opracowania projektu, jak i samej realizacji. W wielu przypadkach rezultaty są pozytywne, ale nie zawsze. Zależy to od położenia miasta w regionie, dostępności, wielkości, istniejącej aktywności gospodarczej oraz sposobu przygotowania projektu i zasad jego wykonania. Ponadto każde działanie zwiększające udział usług w przestrzeniach centralnych miasta pozytywnie wpływa na jego odbiór.
Nowadays, the role of market squares, especially in case of small towns, is particularly important. These places are still the elements that crystallize their spatial arrangements. Frequently, especially in the smallest towns, they constitute the service centres, main public spaces and the only town squares.
In the last twenty years, many towns have undertaken numerous investment interventions to increase the attractiveness of market squares, called revitalization, although they were often reconstructions or modernizations. They were often conducted on a selective basis, which was not conducive to ordering and making the central areas of towns more attractive, sometimes causing additional chaos and disarray.
The aim of the dissertation is to define the canon of revitalization practices that determine the functional attractiveness and aesthetics of historic market squares in small towns.
The detailed study of Polish examples was preceded by literature studies and analysis of planning materials for individual cities, as well as a diverse scope of analyzes and field studies. Detailed analyzes were performed for a group of five towns with less than 20,000 inhabitants, located in the southern part of the country, in the Świętokrzyskie Voivodeship. They were selected on the basis of the criteria specified in the study.
Revitalization, renovation and reconstruction actions taken in the main public spaces of small Polish cities have a varied impact on entire towns. Regardless of their form, choice and method of project development and implementation. In many cases, the results are positive, but not always. It depends on the location of the urban centre in the region, accessibility, size, existing economic activity as well as the method of project preparation and the rules for its implementation. Moreover, each activity increasing the share of services in the central spaces of a town influences its reception positively.
