dworzec kolejowy, przestrzeń publiczna, zespół hybrydowy, hybrydyzacja, miejska struktura symbiotyczna
railway station, public space, hybrid complex, hybridization, urban symbiotic structure
We współczesnych śródmieściach coraz większym problemem staje się znalezienie przestrzeni pod nowe przedsięwzięcia urbanistyczno-architektoniczne. Stąd znaczenie takich terenów, które zdominowane dotąd przez jedną funkcję wraz ze zmianą jej znaczenia, charakteru lub wymagań mogą ulec modyfikacji. Należą do nich tereny kolejowe, pokolejowe oraz same obiekty dworców kolejowych i powiązane z nimi przestrzenie publiczne.
Celem pracy jest przebadanie – na wybranych przykładach europejskich – procesu ewolucji funkcjonalno-przestrzennej jakiej współcześnie podlegają dworce kolejowe a także ich relacje z przestrzenią publiczną.
Badając europejskie przykłady, weryfikuje się postawioną tezę:
Śródmiejskie dworce kolejowe, stając się współczesnymi węzłami multimodalnymi, przyciągają coraz większą liczbę użytkowników o zróżnicowanych potrzebach.
Zaspokajanie tych potrzeb sprawia, że przekształcając się w ustroje hybrydowe stanowią istotny potencjał sprzyjający wzbogacaniu atrakcyjności i podnoszeniu jakości związanych z nimi przestrzeni publicznych miasta.
Całość pracy składa się z części teoretycznej (wprowadzenie/rozdział I), analityczno-studialnej (rozdział II), studialno-syntetyzującej (rozdział III i IV) oraz wnioskowej (podsumowanie).
W Rozdziale I opisuje się rolę transportu kolejowego w śródmieściu współczesnego miasta i jego znaczenie w zaspokajaniu ewoluujących potrzeb mieszkańców i użytkowników obszarów śródmiejskich. Następnie omówiono rolę kolei jako czynnika modyfikującego strukturę miasta oraz relację: budynek dworca – towarzysząca przestrzeń publiczna.
Kolejną część tego rozdziału poświęcono współczesnym tendencjom w transformacji obiektów dworcowych – czego wynikiem jest zawężenie pola badań do określonych jej typów. Rozdział zamykają rozważania dotyczące współczesnych dworców kolejowych jako komunikacyjnych splotów wielomedialnych (multimodalnych) i pojęcia dworcowej struktury hybrydowej.
Rozdział II przedstawia metodologię doboru oraz analizę materiału badawczego ukierunkowaną na badanie stopnia hybrydyzacji układów dworcowych i określenia typu ich interakcji z otaczającą strukturą miejską oraz ich wpływ na tę strukturę miejską: efektywność wykorzystania terenu, wzmocnienie ciągłości, zwiększenie zwartości. Przyjęto metodę dwuetapowej analizy porównawczej. Etap I o charakterze przeglądowym obejmuje 34 przykłady, w których opisany stan rzeczy (zamknięty zestawieniami tabelarycznymi) pozwolił na zawężenie materiału badanego w Etapie II – Analizy ogólnej. Badania – przedstawione dla każdego przypadku w formie sekwencji kart informacyjno-analitycznych – objęły 6 dworców kolejowych, po 2 w każdym typie relacji z przestrzenią publiczną: wertykalnej, przepływu i promieniowania horyzontalnego. Rozdział zamyka przedstawienie kryteriów wyboru przykładów reprezentatywnych dla określonego typu relacji, które poddane zostały analizie szczegółowej – studium przypadku – w kolejnym rozdziale.
Rozdział III poświęcony jest studium procesu przekształcania dworców i ich otoczenia w organizmy hybrydowe w 3 wybranych przypadkach dworców. Ich wybór wynika z jednej strony z reprezentatywności dla danego typu relacji z przestrzenią publiczną a z drugiej ze zróżnicowania samego procesu przekształceń co wydaje się istotne dla wzbogacenia rezultatów badań. Studium każdego przypadku zamykają konkluzje dotyczące wpływu przeanalizowanych organizmów dworcowych na cechy funkcjonalno-przestrzenne przestrzeni publicznych oraz znaczenie w strukturze miasta.
Rozdział IV skupia się na zagadnieniu badania potencjału i podejścia do roli struktur dworcowych w uwarunkowaniach krajowych z wykorzystaniem autorskich doświadczeń projektowych. Na przykładzie dworca w Katowicach przebadano stopień relacji przepływu w rzeczywistości realizacyjnej i w autorskim podejściu ideowym. Efektywność promieniowania horyzontalnego analizowano na przykładzie dworca w Opolu traktując go jako ideowy generator przekształceń obszaru śródmiejskiego. Natomiast na przykładzie dworca głównego w Krakowie badano potencjał wzmocnienia relacji wertykalnej posługując się procedurą ideowych warsztatów interdyscyplinarnych.
W podsumowaniu przedstawiono wnioski dotyczące formowania przestrzeni publicznych w strukturach współczesnych dworców kolejowych/hybryd a także wpływu jakości tych przestrzeni na otaczającą strukturę miejską.
In modern city centres it is becoming increasingly difficult to find space for new urban and architectural developments. Hence the importance of such areas, which so far have been dominated by one function and with the change of its meaning, character or requirements may be modified. These include railway and post-railway areas, as well as the railway station buildings themselves and the associated with them - public spaces.
The aim of this dissertation is to examine - on the basis of selected European examples - the process of functional and spatial evolution of railway stations and their relations with public space.
By examining European examples the thesis is verified:
Downtown railway stations, becoming modern multimodal hubs, attract an increasing number of users with diverse needs.
Satisfying these needs makes them transforming into hybrid structures an important potential for enriching the attractiveness and improving the quality of the city's public spaces associated with them.
The work consists of a theoretical part (Introduction/Chapter I), an analytical & study part (Chapter II), a study & synthesising part (Chapters III and IV) and a conclusion part (Summary).
Chapter I describes the role of rail transport in the downtown of the modern city and its importance in satisfying the evolving needs of inhabitants and users of downtown areas. This is followed by a discussion of the role of the railway as a factor modifying the structure of the city and the relationship between the railway station building and the accompanying public space.
The next part of this chapter is devoted to contemporary trends in the transformation of railway station buildings - the result of which is a narrowing of the field of research to its specific types. The chapter ends with a consideration of contemporary railway stations as multimodal hubs and the concept of railway station hybrid structure.
Chapter II presents the methodology for the selection and analysis of research material aimed at studying the degree of hybridisation of railway station structures and determining the type of their interaction with the surrounding urban structure and their impact on this urban structure: efficiency of the land use, strengthening the continuity, increasing the compactness. A two-stage comparative analysis method was adopted. Stage I of a review includes 34 examples in which the described state of affairs (closed with tabular statements) allowed narrowing down the material studied in Stage II - General analysis. The research - presented for each case in the form of a sequence of information and analysis sheets - covered 6 railway stations, 2 in each type of relationship with the public space: vertical relationship, flow relationship and horizontal radiation relationship. The chapter closes with a presentation of the criteria for selecting examples representative of a particular type of relationship, which were subjected to a detailed analysis - a case study - in the next chapter.
Chapter III is devoted to the study of the process of transforming railway stations and their surroundings into hybrid organisms in 3 selected cases of railway stations. Their choice results, on the one hand, from their representativeness for a given type of relationship with public space and, on the other hand, from the diversity of the transformation process itself, which seems to be important for enriching the results of the study. The study of each case closes with a conclusion on the influence of the analysed railway station structures on the functional and spatial characteristics of public spaces and their meaning in the city structure.
Chapter IV focuses on the study of the potential and approach to the role of railway station structures on national field using the author's own design experience. On the example of the railway station in Katowice, the degree of flow relationship in the realisation reality and in the author's conceptual approach was examined. The effectiveness of horizontal radiation relationship was analysed using the example of the railway station in Opole as an idealogical generator of transformations in the downtown area. The potential for strengthening vertical relationship was examined using the procedure of ideological interdisciplinary workshops.
In Summary, Author presents conclusions concerning the shaping of public spaces in the structures of contemporary railway stations/hybrids as well as the influence of the quality of these public spaces on the surrounding urban structure.
