tereny pohutnicze, rewitalizacja, struktura miasta, tereny zdegradowane, renowacja urbanistyczna
former steel mill areas, revitalization, city structure, brownfields, urban reneval
Współcześnie wiele miast w Polsce i na świecie zmaga się z problemem zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Szczególnej uwagi wymagają obszary, na których uprzednio funkcjonowały zakłady hutnicze. Ze względu na technologię produkcji oraz czas powstawania, tereny te zajmują często bardzo rozległe terytoria, nierzadko lokalizując się w centrum struktury miejskiej. W niniejszej pracy autor bada jaki wpływ mają obszary hutnicze i pohutnicze na strukturę miasta.
Analizie poddano przykłady obszarów pohutniczych, które podległy procesowi renowacji urbanistycznej – kraje Europy Zachodniej i Ameryki Północnej – oraz te, które dopiero czekają na ten proces (Polska). Badania przeprowadzono wśród hut metalurgicznych – żelaza i stali, których proces rewitalizacji nastąpił w wyniku globalnego kryzysu stali lat 70-tych XX wieku lub w efekcie zmiany realiów gospodarczych po roku 1989. Przebadana została całość ich relacji ze strukturą miasta począwszy od momentu ich lokalizacji (czyli od końca XIX wieku) po stan współczesny.
Badania zostały przeprowadzone z wykorzystaniem studiów przypadków w oparciu o wyjazdy naukowe, studia literatury polskiej i zagranicznej, plany i strategie miast dot. renowacji urbanistycznej tychże terenów.
Autor przybliżył rolę terenów hutniczych względem miasta i jego mieszkańców, powody towarzyszące wyborowi ich lokalizacji i wynikający z tego sposób kształtowania struktury miejskiej. Zostały scharakteryzowane główne zasady lokalizacji hut i płynące z tego skutki, w tym komunikacyjne, kompozycyjne, społeczne i ekologiczne. Przedstawiono relację między zakładami hutniczymi, a miastem w okresie powstawania huty, jej funkcjonowania oraz po jej upadku.
Autor przedstawił systemowe renowacje urbanistyczne obszarów pohutniczych w krajach Europy Zachodniej oraz USA. Przypadki ukazano w usystematyzowanej formie typologii sposobów rewitalizacji terenów pohutniczych – począwszy od działań rewitalizacyjnych nastawionych na całkowite wyczyszczenie terenu huty i kreowanie nowej struktury, poprzez zabiegi rewitalizacyjne traktujące relikty huty jako znak miejsca, pretekst do podtrzymania poczucia tożsamości. Przedstawiono przypadki dla poszczególnych typów, zaś realizacje reprezentatywne poddano dalszej, głębszej analizie. Omówiono zalety i problemy poszczególnych strategii. Przypadki przebadano pod kątem potencjału miastotwórczego oraz możliwości wykorzystania genius loci dawnej struktury w nowym kontekście
Autor przedstawił także tendencje przekształcania terenów pohutniczych i ich wpływ na strukturę miast w Polsce. Omówiono najbardziej reprezentatywne przykładki: huta „Królewska”, huta „Batory”, huta „Baildon”, huta „Bankowa”, huta „Zabrze” oraz huta im. Sendzimira.
Pracę zamyka zestawienie zachodnich strategii rewitalizacji terenów pohutniczych z tendencjami polskimi.
Nowadays, many cities in Poland and around the world struggle with the problem of managing post-industrial areas. Particular attention should be paid to the areas where steel mills used to operate. Due to specific technology of production and time of construction, these areas often occupy vast territories, and they are often located in the centers of urban structures. In this work the author examines the influence of steel mills and post-steel mills areas on the structure of cities.
The analysis covers the examples of the former steel mill areas that have undergone the urban renewal process - the countries of Western Europe and North America - and those that are still waiting for this process (Poland). The research was carried out among metallurgical plants, the transforming process of which took place as the result of the global steel crisis in the 1970s or economic changes after the revolutions of 1989. The entire relation with the city structure since the moment of its establishment (late 19ᵗʰ century) to the present day is examined.
The research was carried out with the use of case studies based on scientific trips, analysis of Polish and foreign literature, cities’ plans, and strategies regarding the urban renewal of these areas.
The author introduces the role of steelworks in relation to the city and its its inhabitants, the reasons for choosing their locations,and the resulting influence on the city structure. The main principles and consequences of positioning of steelworks are characterized, including transportation, compositional, social and ecological effects. The work also covers a relation between the cities and the steel plants, during their development and functioning as well as after their closers.
The author presents a systemic revitalization of former steel mill areas in Western Europe and the United States. The cases are shown in a systematized form of a typology of ways to revitalize these sites, from cleaning the area of the production and creating new structure, to treating the relics of the steel mills as a sign of a place, maintaining its identity. The examples of individual types are presented, and characteristic cases are subjected to deeper analysis. The advantages and problems of individual strategies are discussed. The cases are examined in terms of city-forming potential and possibilities of using the genius loci of the old structures in new contexts.
The author also presents the trends in the transformation of former steel mill areas and their impact on the structure of cities in Poland. The most representative examples: the former Królewska Steelworks, the Batory Steelworks, the former Baildon Steelworks, the Bankowa Steelworks, the Zabrze Steelworks, and the Sendzimira Steelworks are discussed.
The work ends with a comparison of Western strategies for the revitalization of former steel mill areas and Polish trends.
