Kataster józefiński jako źródło do rekonstrukcji historycznych układów przestrzennych miast i wsi
Wariant tytułu
The Josephinian Land Survey as a source for reconstructing historical spatial town and village layouts
Autor
Ślusarek, Krzysztof
Opublikowane w
Wiadomości Konserwatorskie
Numeracja
nr 80
Strony
73-86
Data wydania
2024
Miejsce wydania
Warszawa
Wydawca
Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Język
polski
angielski
ISSN
0860-2395
eISSN
2544-8870
DOI
10.48234/WK80JOSEPHINIAN
Słowa kluczowe
kataster józefiński, Galicja, układ przestrzenny, miasto, wieś
Josephinian Land Survey, spatial layout, Galicia, town, village
Abstrakt
W artykule przedstawiono charakterystykę katastru józefińskiego jako występującego w skali masowej źródła historycznego, które może być zastosowane do rekonstrukcji układów przestrzennych miast i wsi. Tekst składa się z trzech części. W pierwszej części omówiono wybrane dokumenty katastru, które są najbardziej przydatne w badaniach historycznych układów przestrzennych. Chodzi tu przede wszystkim o księgę pomiarów, w której wpisywano wszystkie działki gruntowe, opis granic oddzielających daną miejscowość od osad sąsiadujących
i charakterystykę sposobu obliczenia przychodu z gruntów uprawnych (prawidła fasjonowania). W drugiej znajduje się opis stanu zachowania katastru i praktyczne uwagi na temat specyfiki korzystania z omawianego źródła. W części trzeciej zaprezentowano ogólnodostępne przewodniki po zasobach polskich i ukraińskich archiwów, ułatwiające dotarcie do akt katastru józefińskiego. W artykule zamieszczono też ilustracje przedstawiające fotokopie omawianych dokumentów.
This paper presents the characteristics of the Josephinian Land Survey as a massively surviving historical source which can be used to reconstruct the spatial layouts of towns and villages. The text consists of three parts. The first part discusses selected cadastral documents that are most useful in the study of historical spatial layouts. This is primarily a survey book, in which all land parcels were entered, a description of the boundaries separating the village from neighboring settlements, and the characteristics of how to calculate the income from farmland (registration basis). The second contains a description of the state of preservation of the cadaster and practical comments on the specifics of using the source in question. The third part presents publicly available guides to the collections of Polish and Ukrainian archives, making it easier to reach the files of the Josephinian Land Survey. The paper also includes illustrations showing photocopies of the documents in question.
