miasto-warownia, turystyka, krajobraz kulturowy, służby konserwatorskie, historyczne rozplanowanie urbanistyczne
fortress town, tourism, cultural landscape, historic preservation, historically urbanistic layout
Wiele miasteczek polskich, zwłaszcza położonych w dorzeczu Wisły mając zachowane do dziś historyczne rozplanowanie urbanistyczne, nie zachowało niestety – obok zabudowy sakralnej i czasami budynków użyteczności publicznej – wartościowej substancji budowlanej, świadczącej o ich wielowiekowej tradycji kulturowej. Na ich tle swą odrębnością historyczną oraz intensywnością przekształceń wyróżnia się Kazimierz Dolny, który odnotowano w źródłach historycznych w wieku XIII; potem zmieniał swą funkcję i znaczenie : od miasta-warowni, miasta portowego, miasta handlu i rzemiosła, osady wiejskiej, po miasto-ośrodek letniskowy. Współczesnym, głównym czynnikiem miastotwórczym Kazimierza pozostaje turystyka, wskazywana jako istotny element rozwoju regionalnego, mający wpływ na aktywizację gospodarczą i rozwój społeczny. Obok pozytywnych aspektów turystyka niesie ze sobą istotne zagrożenia, mogące na skutek przeinwestowania pomniejszyć wartość krajobrazu kulturowego. Przerost turystyki w Kazimierzu wynika m.in. z powodu braku konkurencji zarówno w skali regionalnej jak i krajowej. Niniejsza praca zawiera informacje dotyczące: kolejnych faz rozwoju miasta, czynników, które rozwój ten stymulowały oraz zagrożeń mogących doprowadzić do pomniejszenia jego wartości zabytkowych. Pokazuje Kazimierz w modelowym kontekście ochrony krajobrazu kulturowego innych wybranych miast w Polsce i poza jej granicami, wskazuje okoliczności mające wpływ na wygląd miasta – polityczne, gospodarcze i społeczne, a także – powiązane ze skutecznością służb konserwatorskich i nadzoru budowlanego oraz działaniami lokalnego samorządu. Zawiera praktyczne wnioski, przydatne w perspektywie kolejnych – nieuchronnych – inwestycji.
Many Polish towns, especially those situated in the Vistula river basin, still having a historically urbanistic layout, unfortunately failed to preserve – apart from sacral and sometimes public services buildings – valuable building substance, attesting to their several century-long cultural tradition. Kazimierz Dolny, which was initially regarded in historical sources dating back to the 13th century. Subsequently it changed its function and meaning: from a fortress town, port town, trading and craftsmanship town, rural settlement, to a city - summer residence centre. The main contemporary city-driving factor of Kazimierz Dolny is still tourism. Tourism is identified as a significant element of regional development, having influence on the economic stimulation and social development. Apart from the positive aspects, tourism also poses significant threats, which, as a result of over-investment, may diminish the value of the cultural landscape. This overgrowth of tourism in Kazimierz ensues, among others, from lack of competition on the regional as well as national scale. This work contains information concerning: subsequent stages of the town's urbanistic development, factors which stimulated that development as well as threats which may cause its historical values to be diminished. It shows Kazimierz in a model context of protection of the cultural landscape of other selected towns in Poland and abroad, illustrates the circumstances having impact on the way the city looks like – i.e. political, economic and social ones, as well as those associated with the effectiveness of the historic preservation and construction supervision authorities and with the activities of the local government. It contains practical conclusions in the light of subsequent – unavoidable – investments.
