Grybów. Charakterystyka rozplanowania miasta lokacyjnego w oparciu o wyniki badań nad wielkością i kształtem działki siedliskowej
Wariant tytułu
Grybow. Characteristics of spatial planning of a chartered town based on studies of the size and shape of a settlement plot
Autor
Malik, Rafał
Opublikowane w
Wiadomości Konserwatorskie
Numeracja
nr 50
Strony
64-73
Data wydania
2017
Miejsce wydania
Warszawa
Wydawca
Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Język
polski
angielski
DOI
10.17425/WK50GRYBOW
Słowa kluczowe
Grybów, urbanistyka, średniowiecze
Grybow, urban planning, medieval period
Abstrakt
Grybów – jedno z najstarszych miast królewskich lokowanych na pograniczu Beskidu Niskiego i Pogórza Rożnowskiego – ujawnia w swej strukturze przestrzennej, mimo oczywistych przekształceń związanych z wielowiekowym funkcjonowaniem miasta, wiele niemal klasycznych cech średniowiecznych, zdefiniowanych planów rozwiązywanych w terenie w oparciu o zasadę ortogonu. Potwierdzają to prowadzone przez autora badania układu przestrzennego Grybowa w oparciu o wielkość i kształt parceli mieszczańskiej. Już sam wybór miejsca pod założenie miasta jest niemal typowy dla lokacji tego okresu. Również wielkość założonego tu miasta mieści się w zbiorze średnich wielkości powierzchni, jaką zajmowała niemal większość ówczesnych miast małopolskich. W stosowane wówczas kanony wpisuje się także operowanie globalnym bilansem terenu przewidywanego pod nadania siedliskowe, wielkość rynku oraz przestrzeń zajęta przez wewnętrzny układ komunikacyjny. Przytoczone tu cechy nie wyczerpują jednak całości zagadnienia. Możemy dodać do nich zasadę kształtowania przestrzeni miejskiej w oparciu o z góry przyjęty moduł i stypizowaną pod względem swoich wymiarów działkę siedliskową.
Grybów – one of the oldest royal towns founded on the borderline of the Beskid Niski mountain range and Pogórze Rożnowskie, despite obvious transformations resulting from centuries-long functioning of the town, reveals in its spatial structure many almost classical medieval features, defined plans solved using the orthogon principle. It has been confirmed by the research of the spatial layout of Grybow on the basis of the size and shape of a burgher’s plot, carried out by the author. The selection of the site for establishing the town is almost typical for foundations of that time. Also the size of the town founded here fits into the set of average areas covered by the majority of towns in Lesser Poland at that period. Using a global balance of land intended for settlement grants, the size of the market square and the area covered by the internal communications layout also fit the canons applied at the times. However, the features quoted here do not exhaust the whole issue. We can add to them the principle of shaping the urban space on the basis of a module approved in advance and a settlement plot of standardized dimensions.