Obserwowane ostatnio niepokojące zjawiska degradacji naszego dziedzictwa architektonicznego są wynikiem nie tylko niewłaściwego podejścia inwestorów, ale także niedostatecznej wiedzy konserwatorskiej projektantów oraz braku odpowiednich standardów do wykonywania odpowiedniej dokumentacji w tym zakresie.
Niniejszy artykuł jest próbą stworzenia podstaw dla standardów do wykonywania projektów architektoniczno - konserwatorskich, jak i konserwatorskich. Należy podkreślić, że istnieją standardy dla projektowania nowego budownictwa, lecz nie obejmują one specyfiki konserwatorskiej zabytków architektury, mimo iż ustawa Prawo budowlane swym zakresem objęła także zabytki nieruchome czyli architektoniczne.
Należy podkreślić, że zabytki architektury wymagaj ą odrębnego podejścia niż przy projektowaniu nowych budowli. Różnica ta zaczyna się już w pracach przedprojektowych, w ramach których musi nastąpić pełne rozeznanie historyczne zabytku i jego wartościowanie, oraz określenie stanu zachowania i przyczyn zniszczeń, zakończone kompleksowymi wnioskami i wytycznymi konserwatorskimi. W pracach przedprojektowych od samego początku muszą brać udział wszyscy specjaliści przygotowujący dokumentacje projektowe. Nie można pominąć autorów badań historycznych, jak i konserwatorów - restauratorów dzieł sztuki.
W nowym budownictwie nie zawsze potrzebny jest projekt wstępny. W zabytkach powinien być obligatoryjny i to często w kilku wersjach, aby można było wybrać najlepszą koncepcję konserwatorską.
Projekt budowlano-konserwatorski w istotny sposób różni się od projektu budowlanego, który potrzebny jest tylko do otrzymania pozwolenia na budowę. Część architektoniczno - konserwatorska projektu musi do końca rozwiązać wszystkie problemy, a więc od razu muszą być zaprojektowane wszystkie szczegóły w ramach rysunków wykonawczych. Także na tym etapie obowiązkowo muszą powstać wszystkie projekty konserwatorskie dla elementów i detali architektonicznych oraz wystroju wykonane przez konserwatorów-restaurator ów dzieł sztuki.
W trakcie realizacji prac na budowie muszą być pełnione obligatoryjnie (a nie w zależności od widzimisię inwestora) nadzory autorskie przez wszystkich uczestnik ów przygotowywania dokumentacji przedprojektowej i projektowej. Także winny być kontynuowane badania architektoniczne.
Prace realizacyjne muszą być zakończone dokumentacjami powykonawczymi oddzielnie dla każdej specjalności.
Postuluje się, aby dokumentację powykonawczą dla prac budowlanych architektoniczno-konserwatorskich wykonywał projektant architektury (naturalnie za odpowiednim wynagrodzeniem), gdyż wykonawca robót nie jest z reguły do niej przygotowany, a zmiany realizacyjne w stosunku do projektu przeważnie są bardzo duże.
The worrying phenomena of degradation of our architectural heritage, which can be observed recently, are the result of not only an inappropriate approach of the investors but also of insufficient conservation qualifications of designers and the lack of suitable standards for drawing up proper documentation in this respect.
This article is an attempt to create some basis for the standards for carrying out architectural - conservation projects as well as conservation projects. It must be emphasised, that there exist standards for designing new buildings, but they do not include the conservation specificity of architecture monuments although the Act - Building Law encompasses landmarks and sites which means architectural monuments.
It should be stressed that architecture monuments require a different approach to that adopted when designing new buildings. The differences begin as Elary as the pre-project work, within which a full historic insight into the monument must be obtained, its evaluation carried out, and the state of preservation and reasons of damage must be defined complete with overall conclusions and conservation guidelines. All the specialists preparing design documentation should participate in pre-project work from the very beginning. Neither the authors of historical research nor the art conservators - restorers ought to be ignored.
The preliminary project is not always necessary when designing new buildings. In the case of monuments it should be obligatory and frequently made In several versions so that the best conservation koncept could be selected.
The building - conservation project is significantly different from the building design which is needed merely to obtain the building permission. The architectural - conservation section of the project has to effectively solve all the problems, which means that All the details in execution drawings already have to be designed. All the conservation designs for architectonic elements, details and decoration made by art conservators - restorers also have to be created at this stage.
During the realisation of work on the building site, author supervision has to be obligatorily carried out (and not depending on the investor.s whim) by all those who participated in the preparation of pre-project and project documentation. Architectural research should also be continued.
Work on realisation has to be completed with post-project documentation made separately for each speciality.
It should be demanded that the post-project documentation for the architectural - conservation construction work is carried out by an architecture designer (naturally for suitable remuneration), since the contractor is not usually prepared for the task and chan ges in the realisation when compared with the original project are generally quite significant.
