Architektura, jako całościowe zjawisko, działa na dwóch poziomach - architektury wysokiej i architektury wernakularnej. Oba porządki wielkiej i małej architektury wchodzą jednak w ciągłą interakcję, co wpływa na ich stopniową ewolucję. Architektura ludowa wywarła olbrzymi wpływ na kształtowanie się stylów historyzujących w XIX wieku, takich jak style narodowe czy neowernakularne. Potem miała wpływ na ruchy premodernistyczne oraz na sam modernizm. Zaobserwować można również działanie odwrotne, gdzie architektura wysoka, kultura, również ta masowa oraz media wpływają na kształt budownictwa wsi i przedmieść, przyczyniając się do stałej przemiany architektury wernakularnej.
Relacja pomiędzy tymi dwoma porządkami architektury jest głównym tematem niniejszej dysertacji. Natomiast obszarem badań jest typologa i rozwój architektury ludowej w latach 1848- 2008, której przykłady dobrano w wybranych miejscowościach na obszarze pomiędzy konurbacją śląską i Krakowem. autor śledzi rozwój form architektonicznych na polskiej wsi oraz przedmieściach w oparciu o teorię architektury wernakularnej, archetypu oraz zestawiając przemiany lokalnej małopolskiej architektury z przykładami z Tyrolu. Efektem jest wyodrębnienie 5 typów i 105 podtypów regionalnej zabudowy z opisem pochodzenia tych form, konstrukcji oraz metody wznoszenia.
Architecture, as an holistic phenomenon, operates on two levels - high architecture and vernacular architecture. However, the two orders of grand and small architecture interact constantly, which influences their gradual evolution. Vernacular architecture had a huge influence on the formation of historicizing styles in the 19th century, such as the National and Neo-Vernacular styles. Then it influenced premodern movements and modernism itself. One can also observe a counteracting effect, where high architecture, culture, including mass culture, and the media influence the shape of rural and suburban construction, contributing to the steady transformation of vernacular architecture.
The relationship between these two orders of architecture is the main subject of this dissertation. On the other hand, the area of research is the typology and development of vernacular architecture in the years 1848- 2008, examples of which were selected in selected localities in the area between the Silesian conurbation and Krakow. Author traces the development of architectural forms in the Polish countryside and suburbs based on the theory of vernacular architecture, archetype and comparing the transformation of local Malopolska architecture with examples from Tyrol. The result is the separation of 5 types and 105 subtypes of regional buildings with a description of the origin of these forms, construction and method of erection.
