Fakt wyjątkowej roli miasta jako środowiska życia człowieka i społeczności oraz przekonanie o sensie działań urbanistycznych jako syntetyzujących inne działania w obrębie kultury, a także świadomość istniejących współcześnie zagrożeń cywilizacyjnych stały się impulsem do podjęcia pracy, której przedmiotem jest miasto w jego wymiarze przestrzennym, zmiennym w czasie, rozumianym jako zbierającym i scalającym wiele innych jego wymiarów i wątków. Dzisiaj konieczne jest rozwijanie zarówno dziedzin badawczych związanych z morfologią i typologią urbanistyczną, jak i nowe spojrzenie na zdolności percepcyjne człowieka w skali i w realiach przestrzennych miasta. Oznacza to m.in. pytanie o orientujące zdolności człowieka do takiego rozumienia i odbioru przestrzeni, które pozwalają na realizację jego istotnych potrzeb oraz tworzenie prawdziwych i istotnych relacji z tą przestrzenią. Określa także konieczność formułowania reguł przestrzennej czytelności. Celem niniejszej pracy jest określenie istotnych relacji pomiędzy czytelnością formy urbanistycznej a uwarunkowaniami orientacji w przestrzeni miasta. Szczególnym odniesieniem są tu miasta Europy. Ograniczenie pola badawczego do współczesnych miast Europy nie oznacza przyjęcia na wstępie jednej i ogólnej, homogenicznej wizji miasta. Chodzi raczej o podsumowanie myślenia o mieście – w aspekcie czytelności formy urbanistycznej i orientacji w przestrzeni miasta – na fundamencie określonej kultury. Bazą filozoficzną i światopoglądową pracy jest postawa realistyczna, przekonanie o wyjątkowej roli człowieka jako osoby (antropologia adekwatna Jana Pawła II) oraz przestrzeni miasta jako miejsca twórczego spotkania osób. Niezwykle istotne jest także spojrzenie na sens działań urbanistycznych w kontekście miasta poprzez koncepcję platońskich sprawności. Istotny, badawczy poziom, w swej naturze interdyscyplinarny, dotyczy pytania o możliwości orientacji człowieka w przestrzeni, w której żyje. Orientacji, która bazując na fizycznej i psychologicznej oczywistości, sięga w głąb kultury i ma siłę porządkowania wartości i znaczeń. Odpowiedniość tak rozumianej orientacji w przestrzeni miasta wobec czytelności formy urbanistycznej jest fundamentalna. W pracy przedstawiono m.in.: – koncepcję orientujących kodów formy urbanistycznej (kody własne formy, kody sygnalizujące, kody przekazu masowego i inne kody zawarte kultury), – pojęcie orientacji w przestrzeni miasta oraz pojęcie orientacji równowagi w przestrzeni miasta jako kryterium dla formy urbanistycznej, w celu sformułowania w obszarze teorii architektury i urbanistyki odpowiedniego narzędzia do określenia właściwych relacji pomiędzy człowiekiem i jego miejskim środowiskiem, – zakresy związane z czytelnością formy urbanistycznej (kompozycja całościowa i kompozycje częściowe formy urbanistycznej, otwarte przestrzenie publiczne jako system orientujących ciągów percepcyjnych oraz znaczenia wg kodów własnych formy) będące podstawą kompozycji kodów orientujących formy, – istotne z punktu widzenia kompozycji przestrzeni miejskiej wyznaczniki percepcyjne i formalne, takie jak: percepcyjny dystans 6 m, zróżnicowanie prawo/lewo, spójność użytkowania i formalnych elementów aranżacji, sekwencyjność i hierarchię skal przestrzennych i powiązań oraz użycie formy mocnej do skomponowania sąsiedztwa.
Exceptional role of a city, as the environment in which an individual and the whole community function, the importance of the urban design activities as the ones that synthesize other cultural activities, as well as the awareness of contemporary civilizational threats have become an incentive to undertake the work which focuses on the city in its spatial dimension, changing in time and interpreted as collecting and integrating its numerous other elements and dimensions. It is currently necessary to develop both research disciplines connected with urban morphology and typology, and a new approach to human perceptive abilities in the scale and spatial reality of a city. This means, among other issues, posing a question about human orientation abilities to understand and perceive the space. Those abilities allow fulfilling human vital needs and create real and essential relations with the space. It also entails the necessity to formulate the rules of spatial legibility. This work aims at determining essential relations between the legibility of the urban form and the conditions of orientation in the urban space. The cities of Europe will be a special reference point in this work. Restricting the research scope to contemporary European cities does not mean assuming at the very beginning one, general, homogenous vision of a city. The work concentrates rather on summarizing certain way of thinking about a city – with the aspect of the legibility of the urban form and orientation in the urban space – based on certain determined culture. Philosophical framework of the work is a realistic approach based on the conviction of an exceptional role of humans (in accordance with the adequate anthropology of John Paul II) and the urban space as a place for creative, personal meetings. It is also of paramount importance to perceive the sense of urban design in the context of a city and through the Platonic concept of virtues. A crucial, investigative level, which is interdisciplinary by nature, concerns a question about human orientation abilities in the space in which they exist. This orientation reaches far into the culture, ordering values and meanings. Compatibility of the orientation, as defined above, in the urban space towards the legibility of the urban form is fundamental. The work features among others the following: • the concept of orientation codes of the urban form (the own codes of a form, signaling codes, mass transmission codes and others codes incorporated in culture), • the notion of spatial orientation and the notion of orientation of the balance in the urban space as an criterion of urban form, which aims at formulating in the field of the theory an appropriate tool, which helps to determine adequate relations between individuals and their urban environment, • ranges of urban form legibility (general and fragmentary urban form compositions, open public space as a system of orientation perceptive zones, and meanings in accordance with the own codes of a form) underlying the basis of the orientation codes of a form, • determinants of form and perception, essential from the point of view of urban layout such as: the perceptive distance of 6 meters, the left/the right differentiation, the cohesion of uses and forms in spatial arrangements, sequencies and hierarchy of spatial scales and connections, as well as the use of a mighty form for the purpose of a neighborhood composition.
Le caractère exceptionnel du rôle de la ville comme milieu de vie des individus et des collectivités, l’idée que les actions du domaine d’urbanisme revêtent d’un sens profond par le fait même qu’elles synthétisent d’autres activités dans le domaine de la culture en général et, enfin, la conscience des aléas que nous apporte aujourd’hui notre civilisation ont été pour l’auteur les principaux stimulants qui l’ont poussé à s’engager dans ce travail qui se propose comme thème la ville dans sa dimension spatiale, la dimension qui évolue au fil du temps et qui, comprise dans un sens large du terme, englobe et réunit plusieurs autres dimensions et contextes citadins. Il est aujourd’hui indispensable non seulement de développer les disciplines de recherche qui touchent à la morphologie et à la typologie urbaine, mais aussi de jeter un regard neuf sur les capacités perceptives de l’homme, à l’échelle et dans la réalité spatiale d’une ville. Ce qui signifie, entre autres, qu’il faut s’interroger sur le sens d’orientation de l’individu par lequel celui-ci est capable de comprendre et de percevoir l’espace de la manière qui lui permette d’y réaliser ses besoins importants et d’établir avec cet espace des relations vraies et essentielles. Ceci implique aussi le besoin de formuler des règles de lisibilité spatiale. Le présent travail se propose comme objectif d’identifier les relations essentielles entre la lisibilité d’une forme urbaine et les conditionnements d’orientation dans l’espace d’une ville. L’auteur y fera référence à certaines villes d’Europe. Pourtant, ce rétrécissement du champ d’exploration à seules les villes européennes contemporaines ne veut pas dire que cette analyse prenne comme point de départ quelque vision préétablie, généralisée et homogène de la ville. Non. Il s’agit plutôt de donner ici une synthèse des réflexions sur la ville – du point de vue de la lisibilité de la forme urbaine et de l’orientation dans l’espace d’une ville – dans la perspective d’une culture précise. Sur le plan philosophique et idéologique, le présent travail est ancré dans l’attitude réaliste, dans la conviction du caractère exceptionnel du rôle de l’individu en tant que personne (l’anthropologie adéquate de Jean-Paul II) et de l’espace urbain comme un endroit d’une rencontre créative des personnes. Il y a encore un autre élément particulièrement important qui apparaît dans cette analyse: le postulat de voir le sens de démarches urbaines dans le contexte de la ville à travers la conception des vertus évoquées par Platon. Un champ important de recherches, interdisciplinaire par nature, est celui qui touche à la question des capacités d’orientation de l’individu dans l’espace où il évolue. L’orientation qui, basée sur une évidence physique et psychologique, s’enracine profondément dans une culture et a un pouvoir d’organiser les valeurs et les significations. La congruence entre le sens d’orientation dans l’espace d’une ville ainsi compris et la lisibilité d’une forme urbaine est fondamentale. Le travail traitera entre autres les sujets suivants: • la conception des codes orientants d’une forme urbaine (les codes propres à une forme, les codes de la signalisation, les codes des communications de masse et les autres codes intrinsèques d’une culture), • la notion d’orientation dans l’espace d’une ville, ainsi que la notion d’orientation d’équilibre dans l’espace urbain considéré comme un critère de la forme urbaine, dans le but de construire, sur le plan de la théorie d’architecture et d’urbanisme, un instrument approprié permettant de mieux saisir les relations adéquates entre l’individu et son environnement citadin, • les éléments importants de la lisibilité d’une forme urbaine (les composition entière et les compositions des fragments de la forme urbaine, les espaces publics ouverts comme un système de zones orientantes de perception et les significations d’après les codes propres à une forme) étant à la base d’une composition des codes orientants d’une forme, • les déterminants perceptifs et formels pertinents du point de vue de la composition spatiale d’une ville, tels que: la distance perceptive de 6 m, la diversification droit/gauche, la cohérence de l’usage et des éléments de la forme d’aménagement, le caractère séquentiel et l’hiérarchie des échelles spatiales et des rapports ainsi que l’emploi d’une forme de caractère puissante dans le but de composer le voisinage immédiat.
