Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest zbadanie roli fortyfikacji rdzenia w procesie kształtowania rozwoju przestrzennego miast w XX wieku, wykorzystanie wniosków do upowszechnienia dobrej praktyki — przy formułowaniu koncepcji dalszego, zrównoważonego rozwoju przestrzennego, oraz umożliwienie integracji społeczności lokalnych wokół wydobytych i wyjaśnionych w swej roli śladów przeszłości. Podstawowy zakres czasowy pracy obejmuje czasy współczesne, po drugą dekadę XXI wieku (2018). W pracy zestawiono i poddano analizie dane historyczne — plany, opisy, artykuły prasowe, ikonografię, materiały kartograficzne, oraz współczesne opracowania — opisy, rysunki, fotografie, opracowania studialne. Zdefiniowane zostały, w oparciu o opracowania teoretyczne z epoki, pierwotne elementy struktury: fortyfikacje, obiekty zaplecza, system zieleni fortecznej, układ komunikacyjny, regulacje planistyczne, scalenia struktury własnościowej gruntów.
W oparciu o poszczególne składowe Modelu Przestrzennej Struktury Krakowa (przenosząc obserwację również na grunt pozostałych miast — Puli i Trebinje) zbadano rezultaty przestrzennych działań projektowych i planistycznych (polityk i strategii), powstawania i późniejszego zanikania elementów struktury pofortyfikacyjnej, zmiany w istniejącej tkance obiektów i zespołów poddawanych rewitalizacji i ich funkcjonowanie w praktyce użytkowej.
Zbadane zostały również relacje między substancją zabytkową a elementami nowymi, oraz kwestia przekształceń sfery niematerialnej (wartościowanie dziedzictwa i pamięć miasta). Studia przypadków, oraz wnioski z ich analizy stanowią podstawę do sformułowania syntezy i uzasadnienia tezy pracy. Umocnienia rdzenia i powiązane z nimi regulacje prawne, miały kluczowy wpływ na tworzący się kształt miast u progu współczesności. Nie tylko fizycznie zajęte przez fortyfikacje, ale także sąsiadujące z nimi rozległe tereny przedpola były wykluczone i wyłączone z rozwoju. Konsekwencją jest — obecne mimo upływu blisko stulecia — przerwanie ciągłości tkanki miejskiej, przy jednoczesnym zachowaniu rezerw terenów możliwych do pozyskania na cele miejskie. Stanowiące elementy „zapomnianej struktury” obiekty i zespoły, mogą wzbogacić miasto o znaczące dla jego kompozycji i wizerunku, ogólnodostępne przestrzenie publiczne, pod warunkiem przywrócenia ich miastu.
The aim of this doctoral thesis is to examine the role of fortress core in the process of shaping spatial development of cities in the twentieth century, to disseminate good practice — when formulating the concept of further, spatial development, and enabling integration of local communities around the traces of the past extracted and explained in their role.
The basic time scope of work covers modern times, up to the second decade of the 21st century (2018). The work compares and analyzes historical data — plans, descriptions, press articles, iconography, cartographic materials, and contemporary studies — descriptions, drawings, photographs, case studies. On the basis of theoretical manuals from the epoch, the basic elements of the structure were defined: fortifications, backup facilities, fortress greenery system, communication system, planning regulations, integration of the land ownership structure.
Based on the individual components of the Kraków Spatial Model (transferring the observation also to the other cities — Pula and Trebinje), the results of spatial project and planning activities (policies and strategies), the formation and subsequent disappearance of post-fortress structure elements, changes in the existing urban tissue were examined, as well as undergoing revitalization works and current functioning. The relations between the historic substance and new elements and the transformation of the intangible sphere (valuation of heritage and the memory of the city) were also examined.
Case studies and conclusions from their analysis form the basis for the synthesis and justification of thesis. Strengthening of the fortress core and related legal regulations had a key impact on the emerging shape of cities at the threshold of modern times. Not only physically occupied by the fortifications, but also neighboring vast foreground areas were excluded and excluded from development. The consequence is — despite the fact that almost a century has passed — the break in the continuity of the urban tissue, while preserving the reserves of areas that can be obtained for urban purposes. Elements and assemblies constituting elements of the "forgotten structure" can enrich the city with significant for its composition and image, generally accessible public spaces, provided that their city is restored.
