architektura, pamięć, pomnik, muzeum, urbanistyka
architecture, memory, memorial, museum, urban design
Memory boom, czyli tzw. gorączkę pamięciową można obecnie zauważyć nie tylko w szeregu kulturoznawczych dziedzin naukowych, ale również w architekturze. II wojna światowa wywołała falę licznych realizacji komemoratywnych zarówno sztuki pomnikowej, jak i architektury muzealnej. Przedmiotem niniejszej pracy jest badanie polskich muzealnych przestrzeni pamięci, powstałych w XXI wieku – kompozycji przestrzennych skoncentrowanych wokół muzeum związanego z upamiętnianiem II wojny światowej. Zbadano następujące przykłady: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie, Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, Stacja Radegast w Łodzi, Muzeum Rodziny Ulmów w Markowej, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, Muzeum - Miejsce Pamięci w Bełżcu, Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi oraz Muzeum Katyńskie w Warszawie. Badane przykłady omówiono na tle charakterystyki innych przykładów polskich i europejskich oraz jako konsekwencję ewolucji architektury komemoratywnej wywodzącej się ze sztuki pomnikowej. Na podstawie wyników analiz Autorka wskazuje cechy i tendencje widoczne we współczesnej architekturze komemoratywnej – hybrydyzację formalną i funkcjonalną, relację ze sztuką pomnikową, rolę odbiorcy oraz strategie aktywizacji obszarów obciążonych trudną historią.
Memory boom can now be seen not only in a number of cultural science fields, but also in architecture. World War II triggered a wave of numerous commemorative projects of both monumental art and museum architecture. The subject of this dissertation is the study of Polish museum spaces of memory created in the 21st century - spatial compositions centered around the museum related to the commemoration of World War II. The following examples were examined: the Museum of the Second World War in Gdańsk, the Warsaw Uprising Museum in Warsaw, the Museum of the History of Polish Jews in Warsaw, the Radegast Station in Łódź, the Ulma Family Museum in Markowa, the Mausoleum of the Martyrdom of Polish Villages in Michniów, the Museum - Memorial Site in Bełżec, the Museum Gross-Rosen in Rogoźnica, the Marek Edelman Dialogue Center in Łódź and the Katyn Museum in Warsaw. The studied examples were discussed against the background of the characteristics of other Polish and European examples and as a consequence of the evolution of commemorative architecture originating from monumental art. Based on the results of the analyzes, the author indicates the features and tendencies visible in contemporary commemorative architecture - formal and functional hybridization, the relationship with monument art, the role of the recipient and strategies for activating areas burdened with difficult history.
