ellipse, octagon, urban form, Kurdwanów, osiedle Urzędnicze
elipsa, ośmiokąt, forma urbanistyczna, Kurdwanów, osiedle Urzędnicze
The article starts with the short discussion of two geometrical figures, i.e., octagon and ellipse, their genesis in architecture and urban design, and the examples of buildings whose plans were based upon them. Then, the selected octagonal and elliptical city squares are discussed: their genesis, context, layout, architecture surrounding the square, objects appearing in the square and, most specially, urban form and composition. The theory of architectural-landscape interiors has been applied to pinpoint the type of city squares by the assessing of the degree of openings in the square’s perimeter. The review consists of 22 case studies (9 octagonal and 13 elliptical) from the 15ᵗʰ to the 20ᵗʰ century. The last discussed case in each group, both atypical created in Krakow in the 20ᵗʰ century, are discussed even more thoroughly. The conclusions were presented first separately for octagonal and elliptical city squares and finally also for both groups in a comparative way.
Artykuł rozpoczyna się krótką charakterystyką dwóch figur geometrycznych, tj. ośmioboku i elipsy, obejmującą ich genezę w architekturze i urbanistyce oraz przykłady budynków o planach opartych na tych figurach. Następnie omówione zostały wybrane place ośmioboczne i eliptyczne – ich geneza, kontekst, rozplanowanie, architektura je otaczająca, obiekty pojawiające się w ich obrębie oraz, w szczególności, kompozycja i forma urbanistyczna. Zastosowana została teoria wnętrz architektoniczno-krajobrazowych do wskazania typu danego wnętrza placowego ze względu na proporcję otwarć w ścianach placu. Omówiono 22 przykłady, w tym 10 placów ośmiobocznych i 12 eliptycznych, powstałych od XV do XX wieku. Ostatni przykład w każdej grupie, nietypowy i powstały w Krakowie w XX wieku, został omówiony bardziej szczegółowo. Wnioski przedstawiono osobno dla placów ośmiobocznych i eliptycznych, a następnie wspólnie dla obu grup w formie porównawczej.
