Niniejsza praca podejmuje problematykę związaną z rozwojem przestrzennym i architekturą miasta Dukli w okresie średniowiecza. Przestawia również genezę lokacji wsi, która dała początek późniejszemu miastu lokacyjnemu. W pracy dokonano także analizy porównawczej układu urbanistycznego Dukli i innych miast powiatu bieckiego dawnej Ziemi Krakowskiej: Biecza, Bobowej, Ciężkowic, Dębowca, Gorlic, Jasła, Jaślisk, Osieka (Jasielskiego), Szymbarku i Żmigrodu Nowego.
Materiałem wyjściowym do powstania pracy były materiały kartograficzne, bogata ikonografia i historyczne dokumenty źródłowe. Dokonano także analizy dostępnej literatury przedmiotu dotyczącej historii miasta od czasów najdawniejszych do końca XVI wieku, a także dziejów wyżej wymienionych ośrodków dawnego powiatu bieckiego.
Należy stwierdzić, że okres średniowiecza w historii Dukli był dotychczas traktowany pobieżnie lub w ogóle pomijany w opracowaniach naukowych. Przedmiotowa praca w sposób kompleksowy przedstawia tę problematykę, uzupełniając tym samym aktualną wiedzę o średniowiecznym układzie przestrzennym i ówczesnej zabudowie miasta. Zawarto w niej m.in. opis historii rozwoju przestrzennego przedlokacyjnej wsi Dukla, na której terenie powstało miasto. Praca porusza również problematykę zabudowy miasta w opisywanym okresie. Wskazano w niej m.in. lokalizacje najbardziej znaczących obiektów ówczesnej Dukli, zarówno tych zachowanych do czasów obecnych, jak i tych już nieistniejących, a także domniemany przebieg umocnień obronnych.
Trzeba zaznaczyć, że Dukla jest ośrodkiem, którego powstanie wiąże się z sytuacją polityczną i gospodarczą państwa polskiego w okresie panowania Kazimierza Wielkiego. Monarcha za jeden z głównych celów swojej polityki obrał stworzenie systemu obronnego bazującego na miastach obronnych i zamkach, które miały chronić granice państwa polskiego. Urbanizował on także słabo zasiedlone tereny lokując tam nowe miasta i wsie. Dukla została założona w pobliżu ówczesnej granicy wschodniej Ziemi Krakowskiej. Lokalizacja na ważnych wówczas, lokalnych i ponadlokalnych traktach handlowych, takich jak Trakt Węgierski czy szlak dukielski miała wpływ na rozwój gospodarczy i przestrzenny miasta. Istnienie komory celnej oraz nadanie przywileju składu wina wskazuje, iż Dukla w średniowieczu miała istotne znaczenie jako ośrodek handlowy.
Przedmiotowa dysertacja oprócz scharakteryzowania rozwoju przestrzennego i architektonicznego Dukli w okresie średniowiecza ma także na celu popularyzację wiedzy o krajobrazie kulturowym miasta, zwrócenie uwagi jego mieszkańcom i władzom na wartość dziedzictwa Dukli, które może być ważnym czynnikiem rozwoju miasta w przyszłości.
This work deals with the issues related to the city of Dukla during the Middle Ages. It also presents the origin of the village's location, on which the city was founded. The scope of work includes spatial development, the architecture of the city of Dukla and a comparative analysis referring to other cities located in the county of Biecz in the former Cracow region: Biecz, Bobowa, Ciężkowice, Dębowiec, Gorlice, Jasło, Jaśliska, Osiek Jasielski, Szymbark and Nowy Żmigród.
The starting material for the work was cartographic materials, rich iconography and historical resources. The literature of the subject was related to the history of the city from the earliest times to the end of the 16th century. The description has been supplemented by the archives devoted to the history of the cities in the former county of Biecz.
It should be stated that the Medieval period in the history of Dukla has been treated superficially or ignored in scientific studies. The subject work presents this issue in a comprehensive manner, thus supplementing the current knowledge about the medieval spatial arrangement and the city's architecture at that time. It contains, among others, description of the history of spatial development of the pre-location village of Dukla, on which territory the city was established. The work also raises the problems of building the city in the described period. It indicates, among others, locations of the most important buildings of Dukla, both those preserved to the present and those already non-existent, as well as the alleged defensive fortifications.
It should be noted that Dukla is a center which emergence is associated with the political and economic situation of the Polish state during the reign of Casimir the Great. As one of the main goals of his policy, the monarch chose to create a defense system based on defense cities and castles that were supposed to protect the borders of the Polish state. He also urbanized poorly populated areas, locating new towns and villages there. Dukla was founded near the eastern border of the Cracow region. The location on major local and supra-local trade routes such as the Hungarian Route and the Dukla Trail had an impact on the economic and spatial development of the city. The existence of a customs chamber and the privilege of wine storage indicates that Dukla was an important trade center in the Middle Ages.
This dissertation, apart from characterizing the spatial and architectural development of Dukla in the Middle Ages, is also aimed at popularizing knowledge about the cultural landscape of the city, drawing the attention of its residents and authorities to the value of Dukla heritage, which may be an important factor in the future development of the city.
