W pracy badana jest rola obiektów kulturowej ekspresji oraz cech środowiska przyrodniczego i kulturowego przestrzeni peryferyjnych – w definiowaniu znaczących miejsc w krajobrazie. Argumentuje się, że przestrzenie o charakterze przyrodniczym są często wyłączane z przestrzeni życia codziennego przez ich umuzealnienie lub sakralizację, natomiast potrzeba kontaktu z „naturą” jest jednym z bardziej istotnych powodów suburbanizacji, i powoduje wiele zmian (często niekorzystnych) w środowisku. Analizowane są historyczne przedsięwzięcia, w których przyrodniczy charakter przestrzeni dostępnej publicznie był postrzegany jako cecha pomocna w rozwiązywaniu problemów urbanistycznych. Dowodzi się, że przestrzenie dostępne publicznie, o charakterze przyrodniczym, wielokrotnie były wykorzystywane jako elementy planu urbanizacji – mające poprawić warunki życia w mieście. Współczesne peryferyjne przestrzenie dostępne publicznie, wyposażone w obiekty kulturowej ekspresji, bada się jako kontynuację tego nurtu. Na podstawie analiz zagranicznych realizacji dowodzi się, że dzięki budowie tych obiektów, zostają wyeksponowane niedostrzegane, niedoceniane lub nieznane szerzej walory środowiska i lokalne wątki kulturowe – w przestrzeni wcześniej niezdefiniowanej architektonicznie i urbanistycznie. Ich budowa jest także elementem promocji i narzędziem mającym przyciągnąć użytkowników do przestrzeni wcześniej odwiedzanych przez nielicznych. Bada się przestrzenie peryferyjne, które stały się istotne dla społeczności, podkreślając lokalne historie i współtworząc krajobraz kulturowy. Akcentowana jest ich rola w wyrównywaniu znaczenia miejsc i dla zrównoważonego rozwoju, zurbanizowanego w sposób rozproszony, terytorium. Dociekania teoretyczne zostały wdrożone w autorskim laboratorium badawczo-dydaktycznym, projektach i realizacjach, których analiza pozwoliła dowieść, że obiekty kulturowej ekspresji mogą definiować znaczące, dostępne, zakorzenione w lokalności miejsca, w polskich przestrzeniach peryferyjnych.
The work examines the role of objects of cultural expression and the features of the natural and cultural environment of peripheral spaces - in defining significant places in the landscape. It is argued that spaces of natural features are often excluded from the space of everyday life by their museumization or sacralization, while the need for contact with "nature" is one of the most important reasons for suburbanization, and it causes many changes (often unfavorable) in the environment. Historical projects are analyzed, in which the natural character of the public space was perceived as a helpful feature in solving urban problems. It is proven that the publicly accessible natural spaces are used many times as elements of the urbanization plan - to improve the living conditions in the city. Contemporary peripheral spaces accessible to the public, equipped with objects of cultural expression, are being studied as a continuation of this trend. On the basis of analyses of foreign projects, it has been proven that thanks to the construction of these objects, unnoticed, underestimated or more widely unknown values of the environment and local cultural threads are exposed - in a space previously undefined in terms of architecture and urban planning. Developing these structures is also an element of promotion and a tool aimed at attracting users to the spaces previously visited by few. Peripheral spaces that have become relevant to the community are explored, highlighting local histories and contributing to the cultural landscape. Their role in equalizing the importance of places and for the sustainable development of a dispersed urbanized territory is emphasized. Theoretical investigations were implemented in the author's research and teaching laboratory, projects and implementations, the analysis of which allowed to prove that objects of cultural expression can define significant, accessible, locally rooted places, in Polish peripheral spaces.
