dom hrubieszowski, drewniane budownictwo, gospodarka obiegu zamkniętego, ogród przydomowy, projektowanie zrównoważone, regeneracja krajobrazu, tradycja lokalna, zmiany klimatu, dobra kontynuacja w projektowaniu
Hrubieszów house, wooden building, closed loop economy, home garden, sustainable design, landscape regeneration, local tradition, climate change, good continuation in design
„Dom i ogród w krajobrazie Hrubieszowa – projektowanie w zgodzie z tradycją i klimatem” to druga z monografii projektu „Rozwój lokalny Hrubieszowa – od partycypacji do realizacji”, realizowanego przez Politechnikę Krakowską w latach 2021–2024 w partnerstwie z Gminą Miejską Hrubieszów, finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w Programie „Rozwój Lokalny” na lata 2014–2021. Cele działania „Dom z klimatem” spójne z hasłem Funduszy Norweskich „Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej” wpisują się w motto „Hrubieszowa – Miasta z Klimatem”.
Podstawą współczesnego projektowania hrubieszowskich domów i ogrodów – z klimatem i dla klimatu – winno być odkrycie potencjału kontynuowania lokalnych tradycji architektonicznych i ogrodowych przy jednoczesnym wsparciu nowoczesnych eko-technologii. Wiele z tradycyjnych rozwiązań opartych na wiedzy dawnych pokoleń i naturze współgra z zasadami współczesnego budownictwa ekologicznego opartego na naturalnych lub niskoprzetworzonych materiałach oraz sprzyja wdrożeniu zasad gospodarki bezodpadowej i cyrkularnej oraz rozwiązań opartych na przyrodzie.
Problematyka projektowania w zgodzie z tradycją i klimatem została nakreślona na szerokim tle naukowo-badawczym zagadnień zrównoważonego rozwoju, adaptacji miast do zmian klimatu oraz zastosowania eko-technologii w tych procesach. Rozwinięto ją w ujęciu praktycznym i aplikacyjnym w odniesieniu do kontekstu Hrubieszowa. Badania oraz wynikające z nich ogólne i szczegółowe wnioski i wytyczne koncentrują się wokół zasadniczych wątków, dotyczących:
• „dobrego kontynuowania” lokalnych tradycji drewnianego budownictwa mieszkalnego w zabudowie, zagospodarowaniu działek i ogrodach przydomowych,
• działań harmonizujących skutki chaosu przestrzennego, degradacji krajobrazu i unifikacji zabudowy w oderwaniu od regionalnych tradycji i tożsamości kulturowej – w skalach od domu i działki siedliskowej, przez zespoły zabudowy, wnętrza architektoniczno-krajobrazowe po krajobraz miejski i planowanie – zmierzających do sanacji przestrzeni, przywrócenia ładu przestrzennego i rewaloryzacji krajobrazu,
• zastosowania we współczesnym projektowaniu domów i ogrodów rozwiązań ekologicznych zarówno tradycyjnych, jak i nowoczesnych, zrównoważonych, niskoemisyjnych, niskoenergetycznych i pasywnych w zabudowie, opartych na przyrodzie i zasadach gospodarki obiegu zamkniętego w zagospodarowaniu terenów.
Jako kierunek przyszłych działań wskazano propozycje trzech „ścieżek rozwojowych” dla Hrubieszowa, które ze względu na uniwersalny, a zarazem praktyczny i wdrożeniowy charakter mogą znaleźć zastosowanie także w innych miastach:
• ścieżka „regeneracyjna”, realizowana i kontynuowana w ramach marki lokalnej „Hrubieszowskich domów z klimatem”. Opiera się o walory dziedzictwa kulturowego i tradycje budownictwa drewnianego, obejmuje prócz rewaloryzacji zabytkowych domów, także te remontowane i budowane współcześnie zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, a nawet idącymi dalej – projektowania regeneracyjnego, odpornego i adaptacyjnego,
• ścieżka „zielona”, oparta na walorach przyrodniczych i lokalnych tradycjach ogrodowych, łącząca eko-technologie oparte na naturze, gospodarce zamkniętego obiegu i bezodpadowej z zielono-błękitną infrastrukturą, zintegrowana z aktywizacją społeczności lokalnych, edukacją środowiskową oraz pro-środowiskowym zarządzaniem zielenią miejską,
• ścieżka „zrównoważonego planowania”, dążąca do przywrócenia ładu przestrzennego oraz wzmocnienia skuteczności ustaleń planów zagospodarowania przestrzennego dotyczących ochrony tradycyjnej zabudowy. Obejmuje ujednolicenie form zabudowy i dachów, detali, materiałów budowlanych i kolorystyki oraz kompozycji i składu gatunkowego zieleni przez sformułowanie konkretnych wytycznych do planów.
Łącznikiem między tradycją a przyszłością zrównoważonego i odpowiadającego na zagrożenia współczesności budownictwa jest – także tu w Hrubieszowie – drewno, jako tradycyjny budulec domów, a zarazem najbardziej ekologiczny i niskoemisyjny materiał budowlany. Współcześnie coraz bardziej docenia się wartości budowlane i artystyczne, a także ekologiczne i prozdrowotne drewna. Tradycyjną wiedzę i technologie oparte na drewnie uznajemy za swoisty „depozyt” na przyszłość pozostawiony przez dawne pokolenia, zbiór dobrych i sprawdzonych praktyk, który poprawia jakość życia i dobrostan mieszkańców oraz może budować odporność na zmiany klimatu i przyczynić się do regeneracji środowiska zamieszkania.
“House and Garden in the Landscape of Hrubieszow – Design in Harmony with Tradition and Climate” is the second of the monographs as part of the programme “Local development of Hrubieszow – from participation to implementation”, conducted by Cracow University of Technology in partnership with the Municipality of Hrubieszow between 2021 and 2024, and funded by the European Economic Area Financial Mechanism and the Norwegian Financial Mechanism under the Local Development Programme 2014-2021. The objectives of the “House with a Climate” project consistent with the slogan of the Norwegian Funds “Working together for a green, competitive and inclusive Europe” are in line with the motto of “Hrubieszow – Town with a Climate”.
Contemporary design of Hrubieszow houses and gardens – with a climate and for the climate – should be based on uncovering the potential in continuing local architectural and garden traditions while supporting modern eco-technologies. Many of the traditional solutions, rooted in the knowledge of past generations and nature, are in harmony with the principles of modern ecological construction based on natural or low-processed materials and foster the implementation of zero-waste and circular economy principles and nature-based solutions.
The issue of designing in accordance with tradition and climate is outlined against a broad background of research into sustainable development, adaptation of cities to climate change and the application of eco-technology in these processes. It has been developed in a practical and applicative perspective regarding the context of Hrubieszow. The research and resultant general and specific conclusions and guidelines revolve around the core themes concerning:
• the “good continuation” of local wooden housing tradition in buildings, plot development and domestic gardens,
• measures to harmonise the effects of spatial chaos, landscape degradation and the unification of development in isolation from regional traditions and cultural identity – on scales ranging from a house and a habitat plot, through building complexes, architectural and landscape interiors to townscape and planning – aimed at the sanitation of space, restoration of spatial order and landscape revalorisation,
• the application of both traditional and modern, sustainable, low-emission, low-energy, and passive ecological solutions in contemporary house and garden design, based on nature and the principles of the circular economy in land development.
As a direction for future actions, proposals for three “development paths” for Hrubieszow have been identified, which may also find application in other cities due to their universal, practical, and implementable nature:
• the “regenerative” path, implemented and continued within the “Hrubieszów houses with a climate” local brand. It is based on the cultural heritage values and traditions of wooden construction, encompassing not only the revitalisation of historic houses but also those renovated and constructed in accordance with the principles of sustainable development, and even extending to regenerative, resilient, and adaptive design,
• the “green” path, based on natural assets and local gardening traditions, integrating eco-technologies rooted in nature, circular economy, and zero-waste principles with green-blue infrastructure, integrated with the activation of local communities, environmental education, and pro-environmental urban green management,
• the “sustainable planning” path, aiming at restoring spatial order and strengthening the effectiveness of spatial development plans concerning the protection of traditional buildings, it involves the unification of building forms and roofs, details, building materials and colours, and the composition and species of greenery by formulating specific guidelines for the plans.
The link between tradition and the future of sustainable construction that responds to modern threats is – also here in Hrubieszow – wood, as a traditional building material of houses and, at the same time, the most environmentally friendly and low-emission building material. Nowadays, the building and artistic values, as well as the ecological and health benefits of wood, are increasingly being recognised. We recognise traditional knowledge and wood-based technologies as a particular “deposit” for the future left by past generations, a set of good and proven practices that improves the quality of life and well-being of residents and can build resilience to climate change and contribute to the regeneration of the living environment.
